आजच्या काळात हृदयरोग हा केवळ वृद्ध लोकांपुरता मर्यादित नाही तर तरुणांमध्येही त्याच्या समस्या झपाट्याने वाढत आहेत. विशेषतः हार्ट ब्लॉकेज ही एक अशी स्थिती आहे जी हळूहळू गंभीर रूप धारण करू शकते, जास्त संकेत न देता. अशा परिस्थितीत, हार्ट ब्लॉकेजची कारणे काय आहेत, त्याची लक्षणे काय असू शकतात आणि ते टाळण्यासाठी काय करावे हे जाणून घेऊया
जेव्हा हृदयाच्या नसा, म्हणजेच कोरोनरी आर्टरीजमध्ये चरबी, कोलेस्ट्रॉल आणि इतर पदार्थांचा साठा होतो, तेव्हा त्याला हृदयातील ब्लॉकेज असे म्हणतात. या स्थितीला “एथेरोस्क्लेरोसिस” असेही संबोधले जाते. हा साठा हळूहळू रक्तप्रवाह मंद करतो, ज्यामुळे हृदयाला पुरेसे ऑक्सिजन आणि पोषक तत्व मिळत नाहीत. कालांतराने ब्लॉकेज वाढल्यास हृदयविकाराचा झटका किंवा कार्डियक अरेस्टचा धोका निर्माण होतो. बर्‍याचदा ही समस्या हळूहळू विकसित होते आणि सुरुवातीला त्याची लक्षणे अत्यंत किरकोळ किंवा असामान्य असतात, ज्यामुळे लोक त्याकडे दुर्लक्ष करतात. चला जाणून घेऊया, हृदयात ब्लॉकेज का होते, त्याची लक्षणे काय आहेत आणि त्यापासून कसे वाचता येईल.
हृदयातील ब्लॉकेजची कारणे
हृदयातील ब्लॉकेजची अनेक कारणे असू शकतात, त्यापैकी मुख्य कारण म्हणजे खराब जीवनशैली. अति तेलकट आणि चरबीयुक्त अन्न, धूम्रपान, मद्यपान, व्यायामाचा अभाव आणि सततचा ताण यामुळे ब्लॉकेजला प्रोत्साहन मिळते. याशिवाय, उच्च रक्तदाब, उच्च कोलेस्ट्रॉल आणि मधुमेह ही देखील या समस्येची प्रमुख कारणे आहेत. अनुवंशिक कारणांमुळेही एखाद्या व्यक्तीला ही समस्या उद्भवू शकते, विशेषतः जर कुटुंबात यापूर्वी कोणाला हृदयविकार झाला असेल. वय वाढत जाण्याने नसांचा लवचिकपणा कमी होतो, ज्यामुळे ब्लॉकेजचा धोका वाढतो. वेळीच या कारणांकडे लक्ष न दिल्यास ही समस्या गंभीर होऊ शकते आणि जीवघेणी ठरू शकते.
हृदयातील ब्लॉकेजची लक्षणे
राजीव गांधी रुग्णालयातील कार्डियोलॉजी विभागात डॉ. अजीत जैन सांगतात की, हृदयातील ब्लॉकेजची लक्षणे व्यक्तीच्या शारीरिक स्थिती आणि ब्लॉकेजच्या तीव्रतेवर अवलंबून असतात. सुरुवातीला हलका थकवा किंवा श्वास लागणे यासारख्या किरकोळ तक्रारी असू शकतात, ज्याकडे लोक अनेकदा दुर्लक्ष करतात. परंतु जेव्हा ब्लॉकेज वाढते, तेव्हा छातीत दुखणे, दबाव किंवा जळजळ जाणवते, विशेषतः चालताना किंवा मेहनतीचे काम करताना. हे दुखणे डाव्या हातात, मान, जबडा किंवा पाठीपर्यंत पसरू शकते.
याशिवाय, थकवा, घबराट, घाम येणे, चक्कर येणे, श्वास घेण्यास त्रास होणे आणि हृदयाचे ठोके अनियमित होणे ही लक्षणे दिसू शकतात. काहींना झोपताना छातीत जडपणा जाणवू शकतो. जर अशी लक्षणे वारंवार दिसली, तर ती हृदयातील ब्लॉकेजचे संकेत असू शकतात. अशा वेळी तातडीने डॉक्टरांकडे तपासणी करावी.
बचाव कसा करावा?
निरोगी आहार घ्या: संतुलित आणि कमी चरबीयुक्त आहार घ्या.
नियमित व्यायाम: दररोज किमान 30 मिनिटे व्यायाम करा.
धूम्रपान आणि मद्यपान टाळा: यापासून पूर्णपणे दूर राहा.
नियमित तपासणी: रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉल आणि साखरेची वेळोवेळी तपासणी करा.
तणाव कमी करा: ध्यान किंवा योगासने करून तणाव नियंत्रित करा.
पुरेशी झोप: दररोज किमान 8 तासांची झोप घ्या.