रशिया-युक्रेन युद्धामुळे दोन्ही राष्ट्रांमधील तब्बल दहा लाखांहून अधिक लोकांचा बळी

लेखणी बुलंद टीम:

‘द वॉल स्ट्रीट जर्नल’च्या अहवालानुसार हे युद्ध थांबले नाही तर, हा आकडा आणखी काही लाखांच्या घरात जाऊ शकतो. सीमा संघर्ष म्हणून सुरू झालेले हे युद्ध मानवी आपत्तीमध्ये बदलला आहे. ज्यामुळे दोन्ही देशांना गंभीर दीर्घकालीन परिणामांचा सामना करावा लागत आहे, विशेषतः त्यांच्या घटत्या लोकसंख्येबद्दल.

मृतांची संख्या मोजण्यात अडचणी
रशिया आणि युक्रेन या दोन्ही देशांनी अधिकृत आकडेवारी जाहीर करणे अद्याप तरी टाळले आहे. दोन्ही देश जेव्हाही कोणती संख्या जाहीर करतात तेव्हा तिच्याकडे संशयानेच पाहिले जात आहे. कारण ते वास्तव माहिती जाहीर करण्यास टाळाटाळ करत आहेत. या वर्षाच्या सुरुवातीला युक्रेनच्या एका गोपनीय अंदाजानुसार सुमारे 80,000 युक्रेनियन सैनिक मारले गेले होते, तर 400,000 जखमी झाले होते. दरम्यान, पाश्चात्य गुप्तचर अंदाजानुसार रशियन नुकसान 200,000 मृत आणि 400,000 जखमी दरम्यान आहे.

युद्धातील जखमींना लपवण्याचे प्रयत्न
दोन्ही देशांनी त्यांच्या युद्धातील जखमींना गोपनीय ठेवण्याचा प्रयत्न केला आहे. फेब्रुवारीमध्ये युक्रेनचे अध्यक्ष वोलोदिमीर जेलेंस्की (Volodymyr Zelenskyy) यांनी जाहीरपणे सांगितले की, 31,000 युक्रेनियन सैनिक मारले गेले आहेत. परंतु माजी अधिकाऱ्यांनी हा आकडा कमी असल्याचे म्हटले आहे. देश आणि जनतेचे मनोबल कायम उंच ठेवण्यासाठी वास्तव आकडेवारी लपवली जात असल्याचे म्हटले आहे. ह्युमन राइट्स वॉचच्या अंदाजानुसार 2022 मध्ये रशियाने मारियुपोलवर कब्जा केल्याने 8,000 हून अधिक लोकांचा मृत्यू झाला.

युक्रेन मोबिलाइझेशन आणि लोकसंख्याशास्त्रीय घटनेशी झगडत आहे
युक्रेनला 18 ते 25 वयोगटातील पुरुषांना पूर्णपणे एकत्रित करण्यात अडचणींचा सामना करावा लागला आहे. देशाच्या लष्करी दलाचे केंद्र, देशाच्या लोकसंख्याशास्त्रीय भविष्याबद्दलच्या चिंतेमुळे लष्करात नव्याने भरती करण्या अडतळा येत आहे. परिणामी युक्रेनियन सैनिकांचे सरासरी वय 43 वर्षांपेक्षा जास्त झाले आहे. सरकारने आपल्या सैन्याला बळकटी देण्यासाठी दोषी आणि परदेशी लोकांची भरती करून अंशतः मोबिलायझेशनचा अवलंब केला आहे.

युक्रेनच्या लोकसंख्येवर होणारा परिणाम गंभीर आहे. सन 2022 मध्ये युद्ध सुरु झाले त्या दरम्यान कीव-नियंत्रित भागात 40 दशलक्ष लोक राहात होते. जेथे आता केवळ 25 ते 27 दशलक्ष लोक राहतात. यामध्ये लाखो लोक देश सोडून पळून गेले आहेत किंवा रशियन कब्जाखाली राहतात.

रशियाची लोकसंख्या धोरण आणि युक्रेनवर परिणाम
आर्थिक अस्थिरतेमुळे रशिया कमी होणाऱ्या लोकसंख्येशी झुंज देत आहे आणि राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांच्या धोरणामध्ये रशियाची लोकसंख्याशास्त्रीय शक्ती वाढविण्यासाठी युक्रेनियन प्रदेशांचा समावेश असल्याचे दिसते. या क्षेत्रांना “रशियनकरण” करण्याच्या प्रयत्नांमध्ये युक्रेनियन लोकांवर रशियन नागरिकत्व स्वीकारण्यासाठी दबाव आणणे आणि मोठ्या प्रमाणात बाल अपहरण करणे समाविष्ट आहे.

जन्मदर कमी होणे आणि युक्रेनसाठी भविष्यातील आव्हाने
युक्रेनचे लोकसंख्याशास्त्रीय भविष्य अंधकारमय दिसते कारण देशात जन्मदरात मोठ्या प्रमाणात घट होत आहे. या वर्षाच्या पहिल्या सहामाहीत, मृत्यूंची संख्या जन्मापेक्षा तीन ते एक मार्जिनने जास्त होती. मागील वर्षाच्या तुलनेत जन्मामध्ये 9% घट झाली आहे. युद्धाने आधीच कमी होत असलेल्या लोकसंख्येचा कल आणखी वाईट झाला आहे, ज्यामुळे पुनर्प्राप्ती आणखी कठीण झाली आहे. युद्धाच्या थेट परिणामाव्यतिरिक्त, युक्रेनच्या ऊर्जा पायाभूत सुविधांवर रशियाचे सततचे क्षेपणास्त्र आणि ड्रोन हल्ले या हिवाळ्यात अधिक युक्रेनियन लोकांना पळून जाण्यास प्रवृत्त करू शकतात, कारण वीज कमतरता आणि थंड परिस्थिती आणखी वाईट होते. युद्ध जसजसे पुढे जात आहे, तसतसे दोन्ही देशांवर मानवी आणि लोकसंख्याशास्त्रीय परिणाम वाढण्याची अपेक्षा आहे, ज्यामुळे त्यांच्या लोकसंख्या आणि अर्थव्यवस्थेवर दीर्घकालीन परिणाम होईल, असे अभ्यास सांगत आहेत.